Zomereik

Anekdote over de eik

Hij is de koning van het bos en heeft een statig silhouet met een brede en sterke kruin. Hij heeft een van de stevigste houtsoorten en leeft uitzonderlijk lang. De eik is in heel wat culturen dan ook een heilige boom.

Voor de Kelten is de eik een symbool voor oppermacht en eeuwigheid. Hij wordt in verband gebracht met Thor, de god van de donder. De Grieken, de Scandinaviërs en de Germanen brengen hem allemaal in verband met goden die de macht hebben over de bliksem of de donder. Voor de Grieken is het de boom van Zeus, die met het geritsel van zijn bladeren boodschappen aflevert aan de stervelingen.

In oude culturen ziet men hem als een tempel van leven. Niet alleen begeleidt hij de mens bij al zijn activiteiten, maar hij biedt ook onderdak aan een hele resem levende wezens en bevoorraadt ze.

In legendes en volksgeloof wordt de eik bewoond door allerlei soorten bosgoden, nimfen, oakmen, druïden, bosnimfen en pillywiggins. Wie de boom durft aanvallen, zou met hen te maken krijgen.

Geheimen van de eik

Het zal niet verbazen dat de eik het respect afgedwongen heeft van verschillende oude culturen. Hij kan tussen 1000 en 2000 jaar oud worden! Zijn vermogen om zichzelf heruit te vinden is indrukwekkend. Hij is een van die mogelijk onsterfelijke soorten* met heel hard hout. Zolang hij aan kettingzagen, stormen en bepaalde ziektes ontsnapt, blijft hij leven.

Bij de mens is veroudering het gevolg van de aftakeling van onze genen heel ons leven lang. Onze genen sterven niet af maar worden inactief. Bij de eik worden ze elk jaar inactief tijdens de winter, maar in de lente activeert een enzym ze opnieuw. Zo ontsnapt hij aan geprogrammeerde veroudering.

Zouden de eiken van het Zoniënwoud er ook aan ontsnappen? Ze zijn een van de voornaamste soorten van de grote groene long van Brussel. Voor hoelang nog?

Heilzame invloeden van de zomereik

Deze bosboom verfraait vooral landschappen van parken of stukjes bos in de stad.

Zijn bladerdek is breed en relatief dik. Hij produceert grote hoeveelheden zuurstof want zijn bladerdek heeft een immens oppervlak.

Traag maar zeker slaat hij zeer grote volumes CO2 op in zijn harde en duurzame hout.

Hij verrijkt het klassieke bomenpallet van de stad en biedt onderdak en eten aan tal van levende wezens: zwammen, bacteriën, verschillende soorten insecten, vogels en kleine zoogdieren. Het is een bondgenoot van de diversiteit.

Hij kan redelijk goed tegen vervuiling en aangedrukte bodems zolang ze voldoende voedingsstoffen en organisch materiaal bevatten, maar hij krijgt het moeilijk als het verschillende jaren na elkaar droog is. Hij lijdt onder de verstoring van het klimaat. De wintereik lijkt daar dan weer beter tegen te kunnen.

De eik herkennen

Bladeren

Enkelvoudig - Ingesneden vorm: lichte afgeronde insnijdingen (lobben) - Zeer korte twijg (bladsteel)

Bladerdek

Bladeren gegroepeerd in bosjes aan het uiteinde van de takken - Kleur lente/zomer: groen – Kleur herfst: oker-rood – Een deel van de winter aanwezig, daarna afwezig (verliest zijn bladeren)

Vruchten

Eikel - Aan het uiteinde van een lange twijg (pedunculus) - In een napje

Schors

Grijsbruin - Diepe verticale groeven, soms doorkruist door horizontale groefjes

Bijzondere kenmerken van deze boom

Deze boom is opmerkelijk omdat zijn soort niet dik gezaaid is in de straten van Elsene. In dit Vrouwtjesbos herinnert hij eraan hoezeer hij een boom van het bos is. Hij heeft het silhouet van een boom die zich uitgestrekt heeft op zoek naar licht. Zijn takken zitten heel hoog, ongetwijfeld om zijn buren de loef af te steken.

Als je het bos via de Cours Gordon Bennet binnengaat, steekt zijn enorme stam duidelijk af aan de linkerkant. Hij nodigt uit om naar boven te kijken. Als je binnengaat langs de stadmoestuin aan de Italiëlaan, is het zijn schors met diepe groeven die de aandacht trekt. Het is moeilijk om je blik los te maken van die textuur of te weerstaan aan de verleiding om hem aan te raken.

In de jaren 30 groeide hij al bijna aan de rand van het bos. Een weg die nu niet langer bestaat, scheidde hem van grote bewerkte velden. In de jaren 70 werd door de velden heen een elegante stadslaan aangelegd met Japanse kerselaars. En vervolgens werd in de buurt van het bos het 8 verdiepingen tellende appartementsgebouw van residentie La Toscane opgetrokken.

Deze boom vooraan in het Vrouwtjesbos is een getuige van de evolutie van het Elsense platteland. Hij heeft samen met het bos de verstedelijking overleefd. De voorbije jaren is aan zijn voet een kleine samentuin ontstaan.

• Bron: Francis Hallé, La vie des arbres, Les Petites conférences, Bayard, p. 20-21.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.