Smalbladige es

Anekdote over de es

Het hout van de es is zo hard, stevig en soepel tegelijk dat het in veel culturen een legendarische boom is. Het vangt alle schokken op zonder dat het gaat splijten.

In de Griekse mythologie bestaan de speer van Achilles en de boog van Eros uit essenhout. Het is de boom die Zeus uitkoos om zijn ‘bronzen geslacht’ te maken van meedogenloze krijgers die uitgerust waren om oorlog te voeren. De es wordt geassocieerd met Poseidon, de god van de aardbevingen die de aarde door elkaar schudt. Hij wordt ook in verband gebracht met Nemesis, de godin van de wraak.

Voor onze tijd had de es in de Scandinavische en de Germaanse culturen een minder erge, maar toch ook indrukwekkende reputatie. Yggdrasil is de wereldboom, de pijler die Hemel en Aarde met elkaar verbindt. Hij staat symbool voor onsterfelijkheid en biedt weerstand aan de oerslang, die in een van zijn wortels bijt.

De es leverde inspiratie voor heel wat bijgeloof. In het verleden had hij de reputatie om niet alleen slangen maar ook slechte geesten op een afstand te houden … Heksen kon hij niet afschrikken. Integendeel: hun bezemsteel was gemaakt van essenhout. Ze kenden de bijzondere eigenschappen ervan.

In werkelijkheid stelden die eigenschappen ons in staat om er steunen voor aambeelden, karrenwielen, stelen voor hamers, traptredes enz. van te maken.

Geheimen van de es

Essen zijn pioniersbomen. Ze vermenigvuldigen zich heel vlot en supersnel. Ze groeien vooral aan de oever van rivieren, maar daar niet alleen.

Ze produceren een zeer grote hoeveelheid gevleugelde zaden. Die zijn in staat om zich kilometers ver te verspreiden door zich te laten meevoeren door de wind en door de stroming van rivieren.

In de bodem laten de wortels van de es weinig ruimte aan wortels van andere soorten. Als gevolg daarvan groeit er weinig om hem heen. Op het platteland hebben ze dus de reputatie om invasief te zijn. En dan vooral smalbladige essen, want dat is geen soort van bij ons (inheems). En aangezien ze weinig vijanden hebben, worden ze als invasief beschouwd. In de stad bestaat er weinig risico dat deze exotische soort onze bodem inneemt.

Heilzame invloeden van de es

De belangrijkste rol van de smalbladige es bestaat erin het landschap te verfraaien. Zijn bladerdek is een streling voor het oog. Deze weinig voorkomende soort zorgt voor wat biodiversiteit in het bomenpalet dat in de stad is aangeplant.

Zijn brede bladerdek produceert zuurstof. Hij zuivert de lucht in deze sterk verstedelijkte zone. Omdat hij zoveel water oppompt, kan hij de oever ook uitdrogen en overstromingen binnen de perken houden. Zijn wortels houden de grond vast en beperken de erosie van de oever.

Een aftreksel van de bladeren van de es kan helpen tegen reuma. In de 19e eeuw gebruikte men de schors om medicijnen te bereiden. Men maakte er artisanale drankjes van die in trek waren door hun medicinale eigenschappen (uitschakeling van gifstoffen). Die worden ook vandaag nog erkend.

Om de es te herkennen

Bladeren

Lang (15-25 cm) - Samengesteld uit 2 tot 7 paar miniblaadjes (foliola) - Vallen van de boom (bladverliezend)

Foliola

Lancetvorm - Smal - Licht getande rand

Bladerdek

Kleur lente/zomer: lichtgroen - Kleur herfst: felgeel - Afwezig in de winter

Vruchten

Dopvruchten - Trossen gevleugelde zaden - In de winter soms zichtbaar in de boom

Bijzondere kenmerken van deze boom

Smalbladige essen zijn over het algemeen niet al te groot en nemen hun zonnebad het liefst op de oevers van de rivieren in het Middellandse Zeegebied.

Deze es heeft zich goed aangepast aan Brussel. Hij heeft duidelijk een vochtige bodem gevonden, overvloedig licht en het microklimaat dat hij nodig heeft om tot ontplooiing te komen. Hij staat te luieren aan de rand van de vijvers van Elsene. Zijn vorm en zijn formaat trekken de aandacht, vooral in de herfst wanneer zijn bladerdek felgeel kleurt.

Met zijn 29 meter hoogte gaat hij de concurrentie aan met de naburige flatgebouwen. Hij heeft een zeer volle kruin ontwikkeld. Zijn takken vallen mooi naar beneden tot bijna aan het water.

Deze soort is redelijk zeldzaam in België. Als je er langskomt, kun je dankzij de doorhangende takken van dichtbij zijn trossen afgeplatte dopvruchten bestuderen. Elk zaadje is uitgerust met een grote langwerpige vleugel. Op het platteland noemt men ze soms 'vogeltongen'.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.