Tamme kastanje

Anekdote over de tamme kastanje

De tamme kastanje staat symbool voor een lang leven. Hij is al 20 miljoen jaar op deze aardbol en heeft verschillende ijstijden overleefd.

De Kelten vereerden deze grote, sterke boom. Ze zagen in hem een krijger bedekt met een harnas van scherpe, naar buiten gerichte lansen. Zijn bladerdek is inderdaad dik en weelderig. Het bestaat uit lange lancetvormige (lanceolata) en spits toelopende (acuta) bladeren met grote, scherpe en puntige zaagtanden (gezaagd). De Kelten zochten inspiratie en moed aan de voet van deze boom voor ze ten strijde trokken.

Een van de oudste tamme kastanjes van de planeet staat in Sicilië aan de voet van de Etna. Hij zou meer dan 3000 jaar oud zijn. Het is de beroemde ‘Castagno dei cento cavalli’. In de 16e eeuw zou hij koningin Giovanna van Aragon met haar hele gevolg – een honderdtal mannen te paard – beschut hebben. Het is een holle boom die vanuit zijn wortels verschillende keren naar buiten toe gegroeid is. Hij heeft een soort omwalling met een diameter van verschillende tientallen meters gevormd: een grote cirkel afgebakend door verschillende stammen. Al die stammen komen voort uit eenzelfde individu.

Geheimen van de tamme kastanje

De tamme kastanje voedt heel wat monden. Deze ‘broodboom’ vormde de basis van onze voeding voor de aardappel zijn intrede deed. Zijn kastanjes hebben onze voorouders eeuwenlang gevoed: zo boden ze het hoofd aan hongersnood en verschillende ziektes in de winter.

De kastanje is een van de meest volwaardige voedingsmiddelen. Dit ‘armeneten’ is van goudwaarde voor ons lichaam. Het is een zetmeel boordevol vezels die makkelijk verteren omdat het geen gluten bevat. Het bevat eiwitten (5 tot 7%), trage suikers (+/- 14%) en weinig vetten (+/- 2%).

En dat is nog niet alles! De kastanje bevat een hoge concentratie aan vitamines en mineralen. Zijn vitamine-C-gehalte is vergelijkbaar met dat van een citroen! Hij bevat verschillende stoffen uit de groep B-vitaminen en is rijk aan kalium, fosfor, calcium en magnesium. Hij bevat kleine hoeveelheden ijzer, koper, zink enz. Zijn geheimen verdienen het om opnieuw ontdek te worden, zeker wanneer onze spijsvertering en ons afweersysteem zwaar op de proef gesteld worden.

Heilzame invloeden van de tamme kastanje

De tamme kastanje is eerst en vooral een bosboom. Hij kan gigantisch worden en wordt dus zelden langs de openbare weg geplant, kwestie van geen voorbijgangers onderuit te halen of wagens te beschadigen. Hij is beter geschikt voor een grote tuin of een park. Hij verfraait de omgeving waar hij groeit: zijn bouw en zijn kleuren zijn vaak magnifiek. Hij brengt variatie naargelang het seizoen.

Zijn bladerdek wordt heel breed en heel vol. Hij produceert dus zeer grote hoeveelheden zuurstof. Hij zuivert de lucht en slaat verontreinigende gassen en CO2 voor lange tijd op in zijn hout. Zijn zeer diepe schaduw verzacht lokaal het klimaat in de zomer.

Het is een bondgenoot van de diversiteit die het klassieke bomenpallet in de stad verrijkt. Hij bloeit overvloedig. Bijen produceren heerlijke honing dankzij de overvloedige nectar van zijn bloemen. Het is een boom die kleine en grote zoogdieren bevoorraadt.

Om de tamme kastanje te herkennen

Bladeren

Groot (15 tot 25 cm) - Lange en puntige lancetvorm (lanceolata) - Duidelijk gezaagde rand

Bladerdek

Kleur lente/zomer: glanzend donkergroen - Kleur herfst: oranjebruin - Een deel van de winter aanwezig, daarna afwezig (verliest zijn bladeren)

Vruchten

Bolster - Noot - Stekelig - Geelachtig groen

Zaden

Kastanje

Bloemen

Katjes - Ze zijn goudkleurig, heel geurig. En leveren honing op.

Schors

Bruinachtig grijs tot donkerbruin - Diepe groeven (met de leeftijd)

Bijzondere kenmerken van deze boom

Het is een boom met een historische waarde. Het is een van de overblijvers van het Elsense platteland, een van die levende wezens die de hele heuvel hebben zien veranderen in een woon- en winkelbuurt.

In de jaren 30 bevond deze tamme kastanje zich al bij de ingang van een groot landgoed (zie luchtbeelden van Bruciel in de fotogalerij). Aan de overkant van de steenweg lagen toen grote bewerkte velden. Dat plattelandslandschap werd tussen het einde van de jaren 60 en het begin van de jaren 70 getransformeerd in tennisterreinen. In die periode ontstond ook een immens gebouw / een grote commerciële ruimte op enkele meters van hem.

Iets van de steenweg af is hij de bewaker van een privédomein. Hij is in aanraking gekomen met verschillende generaties bewoners en is zonder twijfel bewaard om het park wat privé te houden. Ongetwijfeld ook om zijn schoonheid. Hij vormt een mooie verwelkomende groene koepel. Zijn goudgele bloesems zijn prachtig en geurig en in de herfst wordt hij helemaal roodbruin. Hoe zou je zo’n erfgoed kunnen opgeven?

Deze tamme kastanje herinnert eraan dat hij als soort altijd dicht bij de mens heeft gestaan, een relatie die sommigen goed onderhouden. Als de bewoners van het domein deze boom verder vertroetelen, zou hij nog een paar honderd jaar kunnen leven, in de hoop dat hij ontsnapt aan kastanjekanker. Sinds 2014 worden tamme kastanjes immers meer en meer aangevallen door een schimmel van Aziatische oorsprong: de Cryphonectria parasitica. Europese kastanjes hebben het moeilijk om zich tegen deze schimmel te verdedigen.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.