Gewone esdoorn

Anekdote over de esdoorn

Griezelige boom of levensboom? In de Griekse mythologie werd de esdoorn in verband gebracht met Ares, de oorlogsgod, zonder twijfel door zijn bladeren met meerdere punten. Het was vooral de boom van Phobos, de god van de angst, misschien omdat zijn bladeren in de herfst bloedrood kleuren.

Er wordt gezegd dat het paard van Troje gemaakt was van het hout van de esdoorn, de boom van de list. Het betekende het einde voor de Trojanen die tien jaar lang weerstand hadden geboden. Het zette de stad in vuur en vlam.

Toch is de verschrikkelijke reputatie van de esdoorn geëvolueerd. Vandaag wordt hij zowat overal in de wereld vooral gezien als een boom van leven. Hij voedt de aarde met zijn bladeren en de mens met zijn zoete sap, waarvan heerlijke esdoornsiroop wordt gemaakt. Hij vrolijkt onze herfst op met zijn kleuren. In Japan en Canada wordt erg uitgekeken naar het spektakel van de esdoorns.

Bij de Japanners is de esdoorn zelfs een heilige boom. Hij wordt soms in de buurt van tempels geplant. Een zeer oude legende vertelt dat in deze boom vijf godinnen wonen. Hij groeit op de rug van een imposant goudkleurig hert.

Geheimen van de esdoorn

De esdoorn is wel te vinden voor wat luchtacrobatie! Het is de kampioen van de bomen die de wind gebruiken om hun zaden te verspreiden. Die zaden zitten per twee aan elkaar vast En elk paar doet een beetje denken aan een boemerang. Als je ze in je hand neemt, zul je twee zaden zien die telkens uitgerust zijn met een vleugel. Elke vleugel heeft aan de ene kant een harde nerf om de lucht te doorklieven en aan de andere kant een ‘zeil’ om te zweven. Deze gevleugelde zadenparen zijn dopvruchten. Als ze van de tak loskomen, dwarrelen ze door de lucht als helikoptertjes. Ze kunnen tientallen meters tot zelfs honderd kilometer afleggen!

De esdoorn is niet de enige die zijn zaden verspreidt met de wind (anemochorie). Ook de plataan, de linde, de wilg, de populier, de es en een aantal anderen doen dat. Die bomen hebben in de loop van de evolutie hun eigen strategie ontwikkeld. Elk van hen heeft een perfecte vorm gevonden om wind te vangen: als helikopter, parachute, vliegertje, windhaan, enz. Er zijn zoveel manieren van vliegen dat ingenieurs ze nog niet allemaal hebben kunnen bestuderen.

Heilzame invloeden van de gewone esdoorn

Deze veelvoorkomende boom levert ons mooie diensten in de stad. Hij slaat zeer grote volumes verontreinigende gassen op. Hij produceert zuurstof en is redelijk goed in het filteren van fijnstof. Zijn grote diffuse schaduw verzacht lokaal het klimaat: hij verfrist op een aangename manier de atmosfeer rondom hem.

De esdoorn verzorgt de aarde aan zijn voet. Zijn wortels beluchten de bodem tot in de diepte en zijn bladeren veranderden al snel in humus, tenminste als we zijn bladeren niet bij elkaar vegen en weghalen.

Zijn bloemen produceren massa’s nectar. De esdoorn is een voorraadkamer voor bijen en andere bestuivers. Die insecten zijn essentieel voor onze toekomst.

De gewone esdoorn herkennen

Bladeren

Tegenover elkaar op de tak (tegenoverstaand) - Diep ingesneden vorm met 5 delen (lobben) die zoals de vingers van een hand geschikt zijn (handlobbig) - Vallen van de boom (bladverliezend)

Bladerdek

Kleur lente/zomer: groen bovenaan, grijswit onderaan - Kleur herfst: oranjegeel en rood - Afwezig in de winter

Vruchten

Dopvruchten - Noten/zaden uitgerust met twee vleugels - Vorm van de hoorn van een neushoorn

Schors

Bruin - Komt los in hoekige plakjes

Bijzondere kenmerken van deze esdoorn

De gewone esdoorn is zeer aanwezig in de stad, maar oorspronkelijk komt deze soort uit het bos. Daar lijkt deze boom aan te herinneren.

Hij groeit omringd door bomen net als in een bos. Hij valt in dit groepje bomen het meest op omdat zijn stam immens is en mooi recht naar de hemel reikt. Hij doorkruist de hele heuvel en het bos om zijn kruin op 25-30 meter hoogte te etaleren, een stuk boven zijn buren. Dat hij zo goed gegroeid is, wil zeggen dat hij de perfecte plek gevonden heeft: het diepste punt van een kleine vallei waar de bodem vochtig, zeer voedzaam en vol leven is. Al zijn bladeren hopen zich in de herfst op aan zijn voet. Ze worden afgebroken door een heleboel micro-organismen die ze in humus transformeren. Hij heeft alle voedingsstoffen die hij nodig heeft.

Ook voor ons is zijn positie ideaal. De weg van het park passeert ter hoogte van zijn takken. Zo kun je hem van dichtbij observeren! In de lente en de zomer strekt deze boom zijn handvormige bladeren uit. Je kunt er onmogelijk naast kijken als ze aan het einde van de zomer oranjegeel beginnen te worden. In de herfst kun je zijn trosjes vliegende vruchten gadeslaan. Net als de kinderen kun je ze vangen wanneer ze in de wind dwarrelen als helikoptertjes. Als je ze opent en tegen je neus houdt, zijn ze net de hoorn van een neushoorn.

In de winter zie je zeer goed zijn dikke knoppen in de vorm van een raketkop of granaat. Ze zijn appelgroen. Als je, nog steeds door de ogen van een kind, de punt ervan observeert, zie je dat hun vorm doet denken aan die van een papieren happertje.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.