Oosterse plataan

Anekdote over de plataan

Pas op dat je niet op slag verliefd wordt als je dicht bij een oosterse plataan komt! In de literatuur van het oude Griekenland wordt verteld dat Xerxes, de koning van Perzië, een plataan tegenkomt tijdens een oorlogsexpeditie. Hij raakt zwaar onder de indruk van zijn schoonheid. Hij heeft er grenzeloze bewondering voor en bedekt hem met goud. Hij wordt er zelfs helemaal verliefd op. En omdat hij jaloers is, lukt het hem niet om bij de plataan weg te gaan en zie hij ervan af om Griekenland binnen te vallen ...

“Nooit was een schaduw liever, beminnelijker en zoeter!”, zingt Xerxes tegen de plataan. Het is een van de beroemdste liefdesliederen uit de opera: ‘Ombra mai fu’. Händel componeerde het in 1738 in Londen. Wie weet schreef de componist het wel in de diepe, goudgele schaduw van een Londense plataan ...

Geheimen van de plataan

De zaden van de plataan zitten verborgen in stekelige bolletjes die lang aan de boom blijven hangen. Aan het einde van de zomer of in de herfst vallen ze op de grond. Je kunt ze dan oprapen en uit elkaar halen. In elk ‘pomponnetje’ zit een groot aantal zaden. Ze zitten dicht opeengepakt in het midden en zijn uitgerust met een klein toefje zijdeachtige roodbruine haartjes (vruchtpluis).

Die haartjes gaan open als parachutes die wind vangen. Zo kunnen de zaadjes wegvliegen en zich kilometers ver verspreiden. Bomen hebben soms ingenieuze systemen om zich te verplaatsen. De plataan is daar een goed voorbeeld van: hij is niet zo onbeweeglijk als het lijkt.

Het is verbazend hoe minuscuul de zaadjes van platanen kunnen zijn. Ze zijn amper een millimeter groot! In elk minizaadje zit de volledige architectuur van de boom, zijn genetische erfgoed vervat. Dankzij dat plan kan de hele structuur van de boom zich in de loop der jaren ontwikkelen. Een klein mirakel dat voor alle bomen geldt.

Heilzame invloeden van de plataan Het is niet eenvoudig om in de stad nuttiger te zijn dan de plataan want hij levert tal van interessante diensten.

Deze vertrouwde, veelvoorkomende boom doet het goed op alle vlakken. Het is een kampioen als het gaat om het opslaan van verontreinigende gassen en het filteren van fijnstof. Hij regelt het klimaat zeer goed door de lucht rondom hem op een aangename manier frisser en vochtiger te maken, en werpt een lichte schaduw. Dat alles doet hij heel onopvallend en in alle zachtheid.

Hij staat ervoor bekend goed om te kunnen met de druk die de stad op hem uitoefent: luchtvervuiling, aangedrukte en droge bodems, en drastische snoeiwerkzaamheden. Op speelplaatsen, pleinen en langs lanen is het een van onze beste bondgenoten om onze steden leefbaarder te maken.

Om de plataan te herkennen

Schors

Vaak driekleurig: grijsgroen, okerbruin, crèmekleurig - Bladdert af in grote plakken met gebogen randen (desquamatie) - Camouflagemotief

Bladeren

Groot (12 tot 25 cm) - Ingesneden vorm met 5 delen (lobben) die zoals de vingers van een hand geschikt zijn (handlobbig) - Ruw getande rand - Vallen van de boom (bladverliezend)

Bladerdek

Kleur lente/zomer: zacht groen - Kleur herfst: oker - Afwezig in de winter

Vruchten

Dopvruchten - Stekelige bolletjes, soort van pomponnetjes met donzige zaden - In de winter goed zichtbaar aan de boom

Bijzondere kenmerken van deze boom

Deze boom is een van de overblijvers van een mooi bos dat alle ruimte tussen de Bosstraat, de Amerikaansestraat en de Buchholtzstraat innam (zie luchtfoto’s in de beeldgalerij). Hij werd eerst omringd door andere bomen en vervolgens door appartementsgebouwen van 4 à 6 verdiepingen. Hij heeft het bos sinds het einde van de jaren 50-60* tot vandaag zien slinken. Hij maakte mee hoe het in een park veranderde, een park waar steeds meer bezoekers langskomen.

Al die jaren heeft deze plataan zich aangepast. Hij heeft zijn takken zo gericht dat ze zich een weg kunnen banen naar het beschikbare licht. Zijn stam is eerst mooi recht gegroeid op zoek naar een stukje hemel. Vervolgens heeft hij drie dikke takken in drie richtingen ontwikkeld, zonder twijfel naar een opening in het bladerdak. Op sommige plaatsen zijn de takken gesplitst. Ze belemmeren een naburige boom om elders licht te gaan zoeken. Daaraan zie je heel goed dat deze boom een levend wezen is en dat hij zich voortdurend aanpast. Hij trekt zijn plan om toegang te krijgen tot zonnestralen en stelt een verbazingwekkende architectuur tentoon die zijn verhaal vertelt.

In dit ietwat sombere park vangt hij het licht op, hij dempt het en verspreidt het opnieuw rondom hem. Zijn zachte schaduw zorgt voor een gevoel van rust en welzijn. Aan zijn voet trekt hij tal van bezoekers aan. Tegenwoordig is deze plataan het slachtoffer van zijn succes. De bodem is verarmd en aangedrukt door de vele bezoekers van het park. Zijn wortels krijgen te weinig voedingsstoffen, lucht en water, waardoor de boom minder resistent wordt tegen aandoeningen en parasieten.

Als je hem een bezoekje brengt, loop dan niet te veel over de grond rond hem zodat we nog lang van zijn aanwezigheid kunnen genieten …

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.