De Gaia-boom

Anekdote over de plataan

De plataan was een heilige boom in Griekenland en hij werd zelfs vereerd op het eiland Kreta. Voor de oude Grieken was deze boom een levend wezen dat Gaia oftewel Moeder Aarde belichaamde. Ze zagen in hem een symbool van herbronning omdat hij altijd het water, de bron van alle leven wist aan te wijzen.

Met zijn grote handvormige bladeren uitgestrekt naar de mensen symboliseerde hij ook de vrede. Zijn duizenden geopende en verwelkomende handen vormden grote gewelven van milde schaduw. Het zijn die grote en platte bladeren, platus in het Grieks, die de inspiratie vormden voor de naam van de plataan, platanus.

Hij stond ook symbool voor regeneratie of herstel want zijn schors ‘vervelde’ als de huid van een slang, een symbool van energie en genezing. Net als de slang werd de plataan geassocieerd met geneeskunde. Onder zijn bladerdek zou Hippocrates, de beroemde filosoof en geneesheer de eed afgelegd hebben en zou hij zorgen toedienen.

Geheimen van de plataan

De plataan behoort tot een bomenfamilie die 100 tot 145 miljoen jaar geleden al op aarde te vinden was. Hij is een van de levende bomen die tegenwoordig records breken met hun leeftijd. De oudste gekende plataan op de planeet staat op het eiland Kos in Griekenland. Hij zou meer dan 2500 jaar oud zijn. Van de verschillende plataansoorten is de oosterse plataan degene die het langst leeft.

Hij beheerst de tijd tot in de puntjes.

Hij draagt het heden in zich: zijn jeugd. Als je de takken die het verst van de stam zitten bekijkt, kun je zien hoe zijn jonge schors eruit ziet. Hij draagt zijn verleden in zich: zijn maturiteit Door je blik over zijn hoofdtakken te laten dwalen kun je zijn volwassen schors zien. Die lijkt het meest op een camouflageoutfit. Als de boom een veteraan is, toont hij zelfs zijn ouderdom. Je ziet die op zijn stam bedekt met mossen en korstmossen. En tot slot legt hij de link tussen het heden en de toekomst: hij staat voortdurend in voor een hele reeks weldaden die cruciaal zijn om ons te laten (over)leven.

Alle bomen hebben die gave van de tijd, maar bij de plataan is dat vermogen het meest uitgesproken.

Heilzame invloeden van de plataan

Het is niet eenvoudig om in de stad nuttiger te zijn dan de plataan want hij levert tal van interessante diensten.

Deze vertrouwde, veelvoorkomende boom doet het goed op alle vlakken. Het is een kampioen als het gaat om het opslaan van verontreinigende gassen en het filteren van fijnstof. Hij regelt het klimaat zeer goed door de lucht rondom hem op een aangename manier frisser en vochtiger te maken, en werpt een lichte schaduw. Dat alles doet hij heel onopvallend en in alle zachtheid.

Hij staat ervoor bekend goed om te kunnen met de druk die de stad op hem uitoefent: luchtvervuiling, aangedrukte en droge bodems, en drastische snoeiwerkzaamheden. Op speelplaatsen, pleinen en langs lanen is het een van onze beste bondgenoten om onze steden leefbaarder te maken.

Om de plataan te herkennen

Schors

Vaak driekleurig: grijsgroen, okerbruin, crèmekleurig - Bladdert af in grote plakken met gebogen randen (desquamatie) - Camouflagemotief

Bladeren

Groot (12 tot 25 cm) - Ingesneden vorm met 5 delen (lobben) die zoals de vingers van een hand geschikt zijn (handlobbig) - Ruw getande rand - Vallen van de boom (bladverliezend)

Bladerdek

Kleur lente/zomer: zacht groen - Kleur herfst: oker - Afwezig in de winter

Vruchten

Dopvruchten - Stekelige bolletjes, soort van pomponnetjes met donzige zaden - In de winter goed zichtbaar aan de boom

Bijzondere kenmerken van deze boom

Zijn schoonheid is adembenemend!

Het is moeilijk om in Brussel mooiere takken te vinden. Deze plataan heeft altijd al geïsoleerd gegroeid midden in een grote open ruimte. Hij spreidt een indrukwekkende architectuur van takken tentoon boven een park. Zijn gedrongen, relatief korte en sterke stam draagt een immense koepel van 27 meter diameter. Deze plataan is breder dan hij hoog is (20 meter)!

Het is een echt levend monument. Hij herinnert eraan dat bomen de grootste en dikste levende wezens van de planeet zijn, en dat ze makkelijk de tand des tijds doorstaan.

Dit is een boom die uitnodigt om te vertragen en even te bezinnen. Neem even pauze als je voorbij de ingang van nr. 12 van de Derbylaan komt. Adem diep in en uit. Laat je blik vallen op zijn zachte schaduw, vooral wanneer de boom de zonnestralen vangt en van binnenuit wordt verlicht. En voel wat er in jou gebeurt.

Zijn aanwezigheid is zo sterk dat je niet dichterbij hoeft te gaan. Om deze reus langer te laten leven moet je vermijden om op zijn wortels te stappen. Die zitten namelijk op een paar centimeter onder het gazon en ze zijn kwetsbaar. Blijf vooraan op de oprit uit respect voor de boom en uit dankbaarheid tegenover zijn eigenaar die zijn park niet heeft onttrokken aan de blik van de voorbijgangers.

(Teksten en foto's van Priscille Cazin - Sylvolutions)

Dit portret is:

- Verrijkt met een illustratie uit de Belgische Federale Staatscollectie in permanente bruikleen aan de Meise Botanical Garden. Zie bijlage. Met dank aan de bibliotheek (erfgoedcollectie) voor deze bijdrage.

- Een initiatief van Christos Doulkeridis, burgemeester, Audrey Lhoest, schepen van Leefmilieu, Groene ruimten en Beplantingen, Toerisme, college van burgemeester en schepenen van Elsene.