Dit portret is geschreven door een student in het derde jaar Bachelor Biologie aan de ULB, met begeleiding van Pierre Meert en Priscille Cazin, in het kader van een partnerschap tussen Wood wide Web en Jardin Massart...

De attractie van de Massarttuin

De valse christusdoorn of Gleditsia caspica neemt in het landschap zo’n centrale plek in dat je hem niet kunt missen als je door de botanische tuin Jean Massart wandelt. Het is een van de emblematische bomen van de tuin. Deze valse christusdoorn hoort bij een soort die weinig voorkomt in Brussel. Het is het enige individu dat in de Inventaris van het Natuurlijk Erfgoed van het Brussels Gewest is opgenomen. Hij is zonder twijfel geplant korte tijd na de aanleg van de tuin.

Alleenstaand, midden in de tuin, hoefde dit exemplaar niet heel hoog te reiken op zoek naar licht. De boom heeft zich in de breedte kunnen uitstrekken. Zijn hoofdtakken (gesteltakken) strekken zich bijna horizontaal uit, in die mate dat zijn parasolvormige kruin speels boven de hoofdweg uitsteekt.

Let op de grote stekels die de stam en de takken van deze valse christusdoorn bedekken. Ze beschermen de boom tegen een eventuele aanval van grote planteneters. Die stekels behoren tot de grootste in het plantenrijk!

Het middelpunt van een lentespektakel

Tegen het einde van de lente staat de valse christusdoorn in volle bloei. Zozeer als de boom ontzag wekt met zijn imposante kruin, in dezelfde mate verrassen de bloemen door hun discretie. Ze groeien in groenachtige trossen. Ze leveren heel wat honing op, en trekken tal van insecten aan op kilometers in de omtrek.

Als je gedurende deze periode een bezoekje brengt aan de valse christusdoorn, steek je neus dan in de lucht en geef je ogen de kost. De zoete geur van zijn nectar zal je tegemoetkomen en je zal meegevoerd worden in een wervelwind van zoemende insecten.

Een boom die weerstand biedt

Twintig miljoen jaar geleden vormden gleditsia’s een grote groep van verschillende soorten, verspreid over het hele Euraziatische continent. Veertien gleditsiasoorten zijn er in geslaagd om zich aan te passen aan de grote klimaatveranderingen van de planeet. Ze zijn verspreid over verschillende hoeken van de wereld, maar geen enkele is oorspronkelijk afkomstig uit Europa. De Gleditsia caspica maakt deel uit van die soorten die de tand des tijds hebben doorstaan. Hij komt van nature voor in Transkaukasië in wat we noemen “het Hyrcaanse bos”, een groot bos gelegen ten zuiden van de Kaspische zee. Het is een bos met talrijke boomsoorten die vroeger in Europa voorkwamen, maar die moesten migreren, verjaagd door de ijstijden.

Maar zijn toevluchtsoord, het Hyrcaanse bos, is echter sterk aangetast door de menselijke activiteiten. En de valse christusdoorn mag dan wel heel erg prikken, hij is niet voldoende gewapend tegen de vernieling van zijn omgeving.

Onze Brusselse gleditsia, vertroeteld door tuiniers, bestudeerd door wetenschappers, lijkt een betere toekomst tegemoet te gaan. Ver van zijn bos van herkomst is hij in een beschermde omgeving gegroeid. Hoewel hij de voorkeur geeft aan een relatief warm klimaat, is hij erin geslaagd om zich aan te passen aan het klimaat in de Massarttuin en aan de magnifieke biodiversiteit ervan.

Hoewel de bijen hem massaal bezoeken, heeft dit exemplaar nog nooit vruchten voortgebracht. Het is mogelijk dat de plant bevrucht moet worden door het stuifmeel van een ander individu. De dichtstbijzijnde valse christusdoornen staan in de plantentuin van Meise, aan de andere kant van Brussel, in het noorden van de hoofdstad. Ze staan veel te ver uit elkaar opdat een bestuiver het stuifmeel tot in de Massarttuin zou kunnen brengen. Een andere hypothese zou kunnen zijn dat het individu van de Massarttuin enkel bloemen zonder functionele stamper voortbrengt, wat kan gebeuren bij de Gleditsia.

Een sprankje hoop in het onderzoek

De valse christusdoorn wordt bestudeerd om nuttige molecules voor de geneeskunde te ontdekken. De caspicaosiden zijn molecules die van onze boom komen. Ze worden momenteel intens bestudeerd omdat ze in staat lijken zijn om bepaalde kankertumoren bij mensen te bestrijden. Naast dit interessante farmaceutisch aspect, is de valse christusdoorn ook een getuige van een oeroude flora, die zich vandaag heeft teruggetrokken in de bedreigde Hyrcaanse bossen. En dus verdient hij het bewaard te worden.

• Transkaukasië: regio aan de Kaspische Zee, van het zuiden van Azerbeidzjan tot het noorden van Iran.