Amerikaanse iep

In het kader van de participatieve opera Orfeo en Majnun koos de Munt deze twee olmen uit. De twee bomen groeien naast elkaar, ze strijken tegen elkaar aan zonder elkaar te raken. Ze symboliseren het verhaal van Orpheus en Euridice, een verhaal van liefde op het eerste gezicht. Orpheus en Euridice houden hartstochtelijk van elkaar en besluiten snel te trouwen. Maar hun geluk is van korte duur. Want op de dag van hun bruiloft wordt de schone gebeten door een slang.

Wanneer Orpheus voor altijd gescheiden is van zijn geliefde, die nu in de onderwereld is, bespeelt hij de lier om zich te troosten. Het lied van de dichter is zo aangrijpend dat de dieren van het bos, de berg en zijn rotsen, en zelfs de goden, ontroerd zijn. Zijn gezang is zo intens dat hij een olmenbos doet groeien. De bomen leiden hem naar de poort van de onderwereld.

In de oudheid is de olm een van de planten die met de onderwereld is verbonden. De Romeinse dichter Virgilius beschrijft het zo in de Aeneis:

In 't midden spreidt een lommerrijke olm zijn takken uit, wijd en oeroud, waarop een zwerm van ijle droomgestalten genesteld zit, zo wordt verteld, onder elk blad wel één. De ijdele dromen, opgehangen onder alle bladeren*

Het is de boom van Oneiros, de god van de nacht en de dromen. Hij groeit aan de ingang van het schimmenrijk. De olm is de boom van de eeuwige dromen. Die worden aan de mensen doorgegeven door het geruis en geritsel van de gegaufreerde bladeren die in de wind bewegen. Er wordt gezegd dat de vruchten van de olm, kleine gevleugelde zaden die kunnen zweven dankzij een soort sluier, tevens de zielen van de doden vergezellen, wanneer die oog in oog komen staan met de opperste rechter.

• Marietje d'Hane-Scheltema (Het verhaal van Aeneas, Athenaeum-Polak en Van Gennep, Amsterdam, 2000).

De olm in L’Orfeo van Monteverdi

Wanneer Orpheus voor altijd gescheiden is van zijn geliefde, tracht hij zijn verdriet te verzachten door op de lier te spelen. Zijn muziek is zo schrijnend dat de dieren van het bos, de berg en zijn rotsen, en zelfs de goden erdoor worden ontroerd. Zijn lied is zo intens dat het een olmenbos doet groeien. Die bomen leiden hem tot aan de poort van de onderwereld waar Eurydice zich bevindt. Het zijn bondgenoten.

Bij Monteverdi vinden we deze episode van de mythe in de beroemde aria “Vi ricorda, o Boschi Ombrosi”, “Herinner u, schaduwrijke bomen”. De bomen nemen in dit tafereel niet echt deel aan de actie, maar zijn getuigen van Orpheus’ afscheid van de natuur en van de levende wereld.